Catering şirketleri için önemli süreçlerden bir tanesi ihale süreçleridir. Toplu yemek alım ihalelerinde yapılan hatalar çoğu şirket için istenmeyen sonuçlar doğurmaktadır.
Peki, toplu yemek ihalesi öncesinde, sürecinde ve sonrasında nelere dikkat edilmelidir? Catering Türkiye, catering şirketleri için ihale süreçleri konusunda Kamu Yönetimi Uzmanı İlyas Kılıç’la görüştü.
Catering şirketleri ihale süreçlerine nasıl hazırlanmalı? İhale öncesinde nasıl bir yol izlenmeli?
Her ihalenin yapılış şekli, türü, niteliği farklıdır. Bu yüzden ihale ilanı ve ihale dokümanı iyi okunup değerlendirilmelidir. Yemek hizmet alımları, Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği kapsamında yapılır. Yani ihaleye katılacaklardan, bu mevzuat hükümleri kapsamında yeterlik belgeleri talep edilir. İhaleye katılmak için gerekli olan en önemli belge ise İş Deneyim Belgesi’dir. Yani ihaleye katılacak şirketin daha önce benzer işi yapıp yapmadığı araştırılır. Hemen belirtmek gerekirse, İş Deneyim Belgesi illa da şirketlerin kamuya iş yapmış olmalarını da gerektirmez. Şirket eğer özel sektörde başka bir şirketin tek sözleşmeye dayalı yemek hizmet alımını yerine getirmiş, fatura düzenlemiş ve işçi çalıştırmışsa kamu ihalelerine bu belgelerle de katılabilir.
İhaleye katılmak kadar ihalede yasak fiil ve davranışlarda bulunmamak, uygun teklifi vermek ve ihaleyi kazanmak da önemlidir. Aksi durumda, şirketlerin emeklerinin boşa gitmesi, teminatlarının gelir kaydedilip, ihalelerden yasaklanması da söz konusu olabilmektedir. Örneğin bir şirket; ihalelerden yasaklanan bir kişiye vekalet verir ve teklif hazırlatırsa hem teminatı gelir kaydedilir hem de yasaklanır. Bu yüzden şirketlerin işin uzmanlarından yardım almaları veya www.kilichukuk.org gibi sitelerden bilgi edinmelerini tavsiye ederim. İngiliz hukukçu ve felsefe, siyaset adamı Francis Bacon’un dediği gibi “Bilgi Güçtür.” Hele bu devirde!
İhale sürecinde sorun yaşandığı taktirde buna itiraz hakkı var mıdır? Hangi şartlarda ihalelere itiraz edilebilmektedir?
Kamu ihaleleri 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında yapılır. Bu kanun kapsamında yapılan tüm ihalelerin mevzuata uygun yapılmasını ise Kamu İhale Kurumu (KİK) denetler. İhale sürecinde yani ihale ilanı dahil ihale dokümanı, ihalenin yapılışı ve ihale sonucuna karşı hak kaybına uğrayan şirketlerin, bazı istisnai durumlar haricinde, öncelikle İdareye, sonra KİK’ na başvuru yapması gerekir. Bu hususta İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik esas alınmalıdır. Yine de belirtmek isterim ki, KİK’na yapılan başvuruların yaklaşık 1/3 kısmı, yanlış yapılan başvurular nedeniyle incelenmeden reddedilmektedir. Bu da şirketlerin zaman, işgücü ve maddi kaybına neden olmaktadır.
İhale itiraz dilekçesi hazırlanırken nelere dikkat edilmeli?
İhalelere yönelik idari başvurular öncelikle İdareye Şikayet şeklinde olmaktadır. İdare başvuruyu reddederse, KİK’na İtirazen Şikayet Başvurusu yapılabilmektedir. Ancak şirketlerin genellikle başvurularda; başvuru süresini kaçırdıklarını ve dilekçenin ekine konulacak evrakları eksik hazırladıklarını biliyoruz. Diğer bir husus ise başvurudaki içeriğin tam olarak belirtilememesi nedeniyle şirketlerin, hak kaybına uğramasıdır. Bu konuda şirketlerin yine www.killichukuk.org sitesinde bulunan ve Mali Kılavuz Dergisine yazdığımız makaleleri okumalarını tavsiye ediyorum. Bize doğrudan telefon açıp soru soran şirketlere de ben ve arkadaşlarım yardımcı olup, yol ve yöntem gösteriyoruz.
Sektörde hizmet veren catering şirketlerinin kimi zaman kamu ihalelerinden yasaklandığını öğreniyoruz. Kamu ihalelerinden yasaklanma kararı hangi şartlarda ve nasıl alınıyor?
Kamu ihalelerinden yasaklanma hem ihale sürecindeki hem de sözleşme sürecindeki yasak fiil ve davranışların tespiti nedeniyle yapılmaktadır. İhale veya sözleşme makamı İdare, yasaklama işlemi için bazı istisna idareler hariç, bağlı bulunduğu Bakanlığa bildirmekte, Bakanlık ise yasaklama işlemini 45 gün içinde onaylayarak Resmi Gazetede yayımlamaktadır. Yasaklanma ilanının Resmi Gazetede yayımlanma tarihinden itibaren şirket, hiçbir ihaleye katılamamaktadır. Yasaklanma işlemi bir şirketin ticaret yapma işlemlerini kısıtladığı için istenmeyen bir durumdur. Bu yüzden ihale dokümanlarının iyi okunması gerekir. Özellikle Kamu Kuruluşlarında oluşan yemek zehirlenmeleri ve bunun kamuoyundaki yansımaları nedeniyle İdareler, son zamanlarda daha sıkı şartnameler hazırlamaya başladılar. Tek bir kişinin dahi yemek zehirlenmesi nedeniyle zarara uğraması halinde İdare, sözleşmeyi fesih edip, kesin teminatı gelir kaydedip, yükleniciyi yasaklayabiliyor.
Kamu ihalelerinden yasaklanan bir şirketin itiraz hakkı var mıdır? Bu süreç ve sonrasında neler yapılabilir?
Tabi ihalelerden yasaklama, teminatı gelir kaydetme yetkisi, İdarelere verilen bir yaptırım. Ancak İdareler bu yetkiyi sınırsız olarak kullanamazlar. Çünkü Türk Medeni Kanununun 2’nci maddesi “Herkes, haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır. Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk düzeni korumaz. “ hükmündedir.
Karşılaştığımız bazı vakalarda, İdarelerin özensiz davrandığını gözlemledik. Kılıç Hukuk ve Danışmanlık Ofisi olarak bu tür hususları mahkemelere taşıdık ve Şirketlerin hukuki olarak haklı oldukları anlaşıldı. Sonuç olarak hukuk, herkes için gerekli bir müessese. Akıl Çağının kurucularından İngiliz filozofu John Locke’ın dediği gibi “Hukukun bittiği yerde zorbanın egemenliği başlar. “
Yasaklanan şirketin süresi içerisinde ve İdare Mahkemeleri nezdinde, işin uzmanı hukukçular eliyle dava açması gerekir. Aksi durumda, hak kaybının telafisi mümkün olmayacaktır.
Türkiye’de ulusal ölçekte hizmet veren pek çok catering şirketinin kamu yönetimi ve hukuk alanlarında danışmanlığını yapıyorsunuz. Kılıç Hukuk Kurumsal Danışmanlık Ofisi olarak, ihale öncesinde ve sonrasında catering şirketlerine nasıl destek oluyorsunuz? Sektöre yönelik hizmetleriniz hakkında bilgi alabilir miyiz?
Kamu ihaleleri; Hukuk, Mühendislik ve Kamu Yönetiminin birlikte çalıştığı bir disiplin. Bu yüzden konusunda uzman avukatlar, mühendis ve kamu yönetimi uzmanı kişilerle birlikte çözüm odaklı çalışıyoruz. Önümüze gelen dosya genellikle düğümlenmiş ve çözüme ihtiyaç duyulan sorunlardan oluşuyor. Bu yüzden bilimsel disiplinler arasındaki işbirliği gerekir. Aksi takdirde, süresi geçen sorunlar, çözümsüz hale gelmektedir.
Örneğin yüklenici İdare tarafından 10 gün süreli ihtar ile uyarılmış! Süre bitiminde sözleşme fesih edilecek! İşte bu soruna öyle bir çözüm bulmalısınız ki, hem İdare hem de yüklenici hatasından dönmeli, ihale mevzuatı içinde sorun halledilip, sözleşme ayakta kalsın.
Kamu İhale Hukuku sürekli değişmekte ve şirketlerin güncel değişiklikleri takip etmeleri zorlaşmakta. Bu noktada önemli kitap ve makaleler yayınlayan bir uzman olarak, catering şirketlerine hangi kaynakları önerirsiniz?
Eskiden 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ile kamu alımları yapılırdı. Öyle ki her İdarenin kendi müteahhidi vardı. En kurumsal İdarelere dahi belli başlı müteahhitler iş yapar, başkasını ihaleye sokmazlardı. Hatta bir yerin müteahhitliği, babadan oğula geçerdi.
2002 yılında ülkemiz, Kamu İhalelerinde bir reform gerçekleştirdi ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununu kabul etti. Biz bu Kanunlar ile birlikte rekabeti, eşit muameleyi, şeffaflığı benimsedik. Artık herkes her idarenin ihalesine katılabilecek, rekabet gerçekleşecek, kamu kaynakları zarara uğramayacaktı!
Ancak günümüze kadar bu kanunlarda 50 civarında değişiklik yapıldı. Bunların 30-35 tanesi ise doğrudan rekabeti, şeffaflığı ve kamu kaynaklarının uygun kullanılması ilkelerini olumsuz etkileyen değişiklikler.
Roma’da yaşamış avukat, senatör ve tarihçi Tacitus “Yasalar ne kadar çoksa, devlet o kadar bozulur. “ diyor. Bizde de ihale mevzuatı o kadar çok eğilip büküldü ki, bizzat 2018 AB İlerleme Raporunda; “Türkiye’deki ihale sisteminin yolsuzluğa açık olduğu, rekabetin ve şeffaflığın azaldığı…” belirtiliyor.
Bu ortamda, ihaleye katılacak şirketlerin mutlaka ihale hususunda uzman kişilerle hareket etmesi gerekir. Keza danışmanlık verdiğimiz şirketlerin büyük bir kısmı, kurumsal firmalardan oluşuyor.
Kaynaklar konusunda, tavsiye edebileceğim iki kitap var. Bunlar;
- Kamu İhale Hukukunda 2300 Soruya 2300 Cevap,
- Yapım Sözleşmelerinde 400 Soruya 400 Cevap’dır.
Bu iki kitap, şirketlerin kamu ihalelerinde ve sözleşmelerde karşılaşacakları hemen hemen tüm sorulara cevap niteliğindedir.
Kamu Yönetimi Uzmanı İlyas Kılıç kimdir?
1968 yılında Erzincan’da doğdu. 1990 Yılında Kara Harp Okulundan mezun oldu. 1991 yılında İkmal Maliye Okulunu bitirdi. 2005 yıllarında Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünden Kamu Yönetimi Anabilim Dalında Yüksek Lisans Yaptı. MSB’da önemli projelerde görev yaptı. 2009-2010 yıllarında Lojistik Yönetim Okulunda Sözleşme Hukuku Dersi öğretmenliği yaptı. Kamu İhaleleri ve Sözleşmeleri konusunda öğrenci yetiştirdi. Bazı lojistik yayınlarının hazırlanmasında katkısı oldu. 2010 yılında kendi isteği ile Türk Silahlı Kuvvetlerinden emekli oldu.
